"Our deepest fear is not that we are weak. Our deepest fear is that we are powerful beyond measure.” Dit citaat wordt vaak toegeschreven aan Nelson Mandela, maar zoals het vaak gaat met citaten is het dubieus of hij dit ooit echt heeft uitgesproken. Hij heeft de boodschap in ieder geval geleefd. Oorspronkelijk komt het citaat uit een gedicht van Marianne Williamson. Hieronder vind je een vertaling met enkele kleine variaties van mijn hand. Het punt is echter eigenlijk niet van wie de quote is, maar dat velen van ons geeneens beseffen hoe machtig we zijn.

In 2002 studeerde ik af op de vraag of het grootschalig beschikbaar raken van informatie- en communicatietechnologie gevolgen had voor de machtsbronnen van overheden. Moderne ICT voor iedereen was toentertijd nog een relatief nieuw fenomeen. Als bestuurskunde student fascineerde het mij dat dit fenomeen effect had op de wijze waarop overheden hun invloed konden doen gelden. Uit de literatuur over macht leerde ik dat macht an sich niet goed of slecht is. Het gaat erom waarvoor men macht aanwendt.

Politici, bestuurders en managers wordt nog wel eens verweten dat ze gepreoccupeerd zijn met macht verwerven en uitoefenen. Dat is ergens hetzelfde als een tennisser verwijten dat hij geobsedeerd is met het over het net krijgen van de bal. Machtsmiddelen gebruiken voor goede dingen is waar politici, bestuurders en managers voor worden betaald. Dat regelmatig iemand zijn/haar macht voor minder goede dingen of zelfs voor slechte zaken gebruikt, heeft er voor gezorgd dat rondom het begrip ‘macht’ een zweem van misbruik en wantrouwen hangt. Dat is onterecht, want iedereen heeft macht. Daar is dus op zichzelf ook niets mis mee, als men macht maar goed gebruikt ten bate van het goede.

Niet iedereen heeft formele macht (= legitiem gezag), maar ieder mens heeft macht. Een praktisch theoretisch model om macht in kaart te brengen stamt uit 1959. Sociaal psychologen John R. P. French en Bertram Raven onderscheidden toen vijf verschillende vormen van macht: dwang, beloning, legitimiteit, referentie en expert. In 1965 voegde French nog een zesde machtsbron toe: informatie. Ondertussen hebben velen nader onderzoek gedaan en machtsbronnen toegevoegd aan het lijstje, bijvoorbeeld macht stammend uit connecties. Mike Clayton komt zo tot het onderstaande overzicht, waarin hij ook onderscheid maakt tussen machtsbronnen die meer berusten op iemand positie en andere die meer afhankelijk zijn iemands persoonlijk machtsbasis.

Is machtsbewustzijn een vaardigheid van bijzonder belang voor projectmanagers in de zorg? Ja, als was het maar omdat bij veel zorgorganisaties een bijzonder organisatiekundig ding aan de hand is. Laurens Baas noemt dit in ‘Hoe dokters beter kunnen worden’ zelfs een bedrijfskundige paradox: Managers zijn verantwoordelijk, maar medici hebben het voor het zeggen. De macht ligt in veel zorgorganisaties dus niet perse waar je haar vanuit de organisatietheorie zou verwachten. Ook moet men er rekening mee houden deze bijzonder verdeling van macht in de praktijk en in projecten problemen op kan leveren. Projectmanagers in de zorg moeten daar in ieder geval bewust van zijn, zodat ze op zoek kunnen gaan naar de juiste machtsbronnen om de goede projecten tot een goed einde te brengen.

Blijf op de hoogte van volgende blogs in deze serie en van het congres via de nieuwsbrief van stichting Projectmanagement in de Zorg.

Onze diepste angst is dat we zo krachtig zijn dat we boven onszelf uitstijgen.

Het is ons licht en niet onze duisternis dat ons het meest beangstigt.

Vaak vragen we ons af:

‘Wie ben ik om geniaal, knap,

getalenteerd of bijzonder te zijn?’

Of wel … wie ben jij om dat niet te zijn?

Je bent sterrenstof

is niet in dienst van de wereld.

Er is niets verlichtends aan jezelf kleiner te maken dan je bent,

zodat andere mensen om je heen zich niet onzeker hoeven te voelen.

We zijn allemaal bedoeld om te schijnen zoals kinderen dat doen.

We zijn geboren om het licht dat in ons is

door ons heen te laten schijnen, naar buiten.

Dit is niet voor een enkeling weggelegd, maar voor iedereen.

En, als we ons eigen licht laten schijnen, geven we onbewust

andere mensen toestemming om dat ook te doen.

Als we van onze angsten worden bevrijd,

zal onze verschijning automatisch anderen bevrijden.